TÂN ĐẢO XƯA và NAY... NEW CALEDONIA: NHỚ LẠI "NGÀY XƯA" CÙNG CÁC BẠN

NHÂN NGÀY NHÀ GIÁO 20-11

Bài viết cuả Nhà văn Niaoulis PHẠM Minh Giao

Thiết kế lên trang Blog: JVS Vanuatu.

DƯ ÂM NHỮNG NGÀY ĐẦU ĐẾN LỚP

Ở Nouméa chỉ được học 3 năm trường học tiếng Việt. Dưới đây là rải rác những câu chữ còn, mất nhớ lại được từ thời thơ ấu hồi 6, 7 tuổi vào năm 1950-51 học tại trường “Việt Nam Công nhân Tân- Thế-Giới”. Khi đó học sinh 2, 3 lớp ngồi chung với nhau trong trường sở chỉ có một gian - trường này chính là trụ sở của hội “Việt Nam Công nhân” có tên là “Việt Nam Công nhân Hội quán Tân Thế Giới”.

Hầu hết là các bài hát, bài học thuộc lòng do thày giáo Trịnh Đình Tư và Nghiêm Đình Kế dạy. Nhiều câu ghi lại dưới đây là do bản thân được học nhưng cũng có câu là nghe được các bạn lớp khác học và nhớ lại.
Hầu hết các bài học dưới đây có lẽ là ca dao thời kỳ kháng chiến chống Pháp ở trong nước vào cuối 1949 đầu 1950, vận động tăng gia sản xuất, tiết kiệm, bình dân học vụ v.v....

Thực ra các bài này chẳng có gì là đặc sắc cả, thậm chí nhiều ý tứ, lời lẽ, câu chữ nghe còn quá thô sơ, ngô nghê và buồn cười...nữa ! Tuy vậy, nó đã để lại trong lòng những kỷ niệm thật đẹp của thời thơ ấu. Bây giờ ở tuổi già đã trải nghiệm cuộc đời qua các giai đoạn lịch sử buồn vui khác nhau của đất nước, nhớ lại và hiểu sâu sắc hơn thời cuộc đã qua và những con người ở mọi tầng lớp, ở nhiều sắc thái khác nhau, càng thấy thêm thương thêm cảm cái “tinh thần kháng chiến hồn nhiên thuở ban đầu” ấy của những người dân mình, chắc khi đó đa số cũng chỉ là những nông dân hiền lành chất phác như ba má mình !?

Có bài gắn riêng với vài gợi nhớ mơ hồ, tản mác về đôi ba kỷ niệm trong cuộc đời khi đó được ghi chú thêm ở phần cuối ...

NHỚ LẠI "NGÀY XƯA" CÙNG CÁC BẠN
1. “ Bài hát ” *

Vui đi gió giăng thâu ngày,
Trăng soi bóng cây bên thềm.
Hàng cây tha thướt gió bay,
Ta giết mấy đứa tà hung.
Cho thỏa cái tấm lòng chung.

***

Cầm tay nhau chúng ta đứng tròn thành vòng,
Hát vui không bao giờ buồn !
Cầm tay nhau chúng ta đứng tròn thành vòng,
Hát vang không bao giờ buồn...

* Bài hát đầu tiên và ngày đầu (năm 1951) đến lớp của Thày giáo Trịnh đình Tư. Thày đã dạy hát và chép giúp vào trang đầu vở bằng mực đỏ với nét chữ rất đẹp để lại ấn tượng sâu đậm...
Tháng 8 năm 1958 Thày Tư bị trục xuất về nước cùng 6 kiều bào khác (bác Phùng, thày giáo Hệ, ông Nhẫn, ông…) vì bị buộc tội lập hội bất hợp pháp (Hội Việt Nam Công nhân Tân Thế Giới đã bị Chính quyền TTG giải tán và cấm mọi tụ tập, hội họp khác) . Vốn dĩ Thày người «loẻo khoẻo » không được khỏe nên về nước một thòi gian ngắn đến năm 1959 thì đột tử khi đang bước lên cầu thang tầng 2 nhà số 220 B, phố Lê Lợi, thành phố Hải Phòng – nơi nhà bác Phùng (ba anh Long) mà Thày ở tạm .

2.
...........

*Ai ơi tấc đất tấc vàng,
Góc vườn bên chái bỏ hoang làm gì...
.............

* Khi còn học trường Công Nhân, mấy câu này nhớ được vì chất giọng rất buồn ngủ...đọc ê a kéo dài của bạn Phạm Văn Xưa (em anh Thủy và anh Thuở đang sống ở Canada) ở “lớp dưới” đã gây ấn tượng khá mạnh mẽ.

3.
..........................................
Trước kia tôi uống nước trà
Mỗi ngày ba bát thế mà hại to.
Bây giờ tôi tính để ra,
Cuối năm thành món ngoài ba trăm đồng !

4. Bi bô **
...................................
Tiếng ai đang học bi bô i tờ.*
Đến gần mới rõ ông Cơ,
Sáu mươi mốt tuổi mắt mờ tai ung.
Ông rằng ông học thuộc lòng.
Ban ngày trổ chữ tối trông nhận dần.
...............................

** Bài này (chắc là được sáng tác trong thời kỳ "Bình dân Học vụ") ở nước ta. Tôi được học từ lúc dưới 9 tuổi, nên không nhớ được thêm đầu đuôi gì nữa, đề bài cũng do mình tự đặt tên ...
5.*

Gái xưa vòng cổ hoa tai
Gái nay xếp súng xếp hàng một, hai.
Gái xưa........................
Gái nay...........................................
Gái xưa đi chợ ăn quà
Gái nay đi trận ăn gan quân thù.
Gái xưa........................
Gái nay...........................................

* nghe bài này “sợ” không!?

6.
.................................
* Ban ngày thì dễ lắm thôi,
Chỉ e đêm tối đất trời hoang vu...
.................................
Có sao Bắc Đẩu lờ lu trên đầu,
...................................

* Đây là bài học thuộc lòng trong môn học “Địa dư”

7. Phi cơ và đàn nhạn

Phi cơ cưỡi gió đè mây,
Nhác trông đàn nhạn đua bay nực cười
Chúng bay phỏng được mấy hơi,
Cũng bay cũng lượn để đời cười cho.
Nhạn rằng anh cậy anh to,
Tự anh làm được nên trò gì không ?
.........(quên câu này)...........
Thả ra xuống biển xuống sông đi đời.
Ta tuy hèn mọn thế thôi
Đã từng đi khắp mọi nơi xa gần...........................................

8. Bà Nhiêu Tế
......................................
Ấy bà Nhiêu Tế chủ nhà
Người bà lọm khọm mắt bà cặp kem.
Chúng lôi ra định khảo tiền,
Tiền bà không có chúng liền khảo xôi.
Đòi ăn trứng tốt thịt tươi,
Bà rằng thức ấy nay thời khó mua.
Trong bếp còn nồi cá kho,
Với niêu cơm nguội lò dò bưng ra.
Đói còn kén chọn chi mà,
Sẵn cơm với cá cả ba chén tràn.
Cá kho mặn lại cơm khan,
Ăn xong khát nước ruột gan như cào.
Ngoài sân dưới gốc cây cau,
Có chum nước lã nhìn vào sạch trong.
Ba thằng cứ việc thong dong,
Nốc lấy nốc lể mát lòng đi ra.
Bước chân chưa khỏi cửa nhà,
Bỗng đau quặn ruốt như là dao đâm.
...........................................
Hai thằng ôm bụng liền nằm lăn quay.
Một thằng khỏe nhất – thằng Tây,
Hung hăng trở lại tìm ngay bà già.
Nhưng bà còn ở đâu nhà,
Cao bay xa chạy biết là đi đâu ?!*
Và thằng Tây một lát sau,
Cũng lăn ra nốt mép sầu bọt cua.
......................................
... vỏ rãn nhân ngôn sẵn rồi.
Phòng khi giặc sắp tới nơi,
Bỏ vào chum nước và nồi cá kho
...................................

* Khi đọc hết bài này và giải thích rồi, Thày giáo lại buông một câu rất chi là bí mật, gợi trí tò mò: ‘Có khi bà Nhiêu Tế không phải là một bà già mà là Việt minh trá hình ấy chứ!’

Hồi đó bọn trẻ con rất non nớt, được học bài ‘có tính chất thám tử’ này cũng chẳng hiểu gì nhiều nhưng xúc động lắm và chẳng biết thế nào trong lòng lại thấy bồn chồn lo lắng nữa ! Cứ tưởng tượng như là chuyện có thật vừa mới xảy ra quanh đâu đây xong, chúng xầm xì bí mật bàn bạc, ghé tai nhau to nhỏ...